Vorige keer hebben we besloten met de gevleugelde woorden van Erasmus, “Het is verkeerd om als kinderen te blijven vasthouden aan de letter en niet op te groeien tot de vrijheid van de geest”. Welnu, gaarne zou ik mij bij deze gelegenheid willen storten op problemen die in de tuin des overvloeds van het concept ‘vrijheid’ weelderig tieren. Meerbepaald of er inderdaad wel zoiets bestaat als vrijheid en of zij opgewassen kan zijn tegen de geest van Laplace.
Voor de mensen onder ons niet bekend met dit Laplaciaans doctrine, even een summiere metafrase. Laplace meende te poneren dat de contemporaine wereld waarin wij allen gezellig vertoeven een effect is dat voortkomt uit de voorafgaande geschiedenis van deze werkelijkheid, en ook een oorzaak is voor de werkelijkheid die nog komen zal. Hieruit concludeerde hij dat indien er een entiteit bestaat die alle krachten die de werkelijkheid sturen en hun effecten daarop kent, deze entiteit in staat is om zowel het heden, het nu, als de toekomst te kennen. Dit kunnen we bijgevolg omschrijven als een causaal determinisme, een soort lotsbepaling zo u wil. Alles wat u nu op dit eigenste moment bezigt, zijnde het lezen van dit artikel, speelt zich af zonder dat u daar autonoom in zou zijn. U zou dit artikel lezen, niet omdat u het leuk, interessant of goed geschreven vindt, maar omdat de krachten die de natuur zonder versagen verderstuwen u daartoe hebben geboden.
Natuurlijk zijn velen onder u het intuïtief met Laplace oneens, sierlijk als het u maakt gelooft u natuurlijk allen in de vrijheid van de geest. Maar is uw geloof wel eendrachtig ? Bent u er van overtuigd dat u niet op twee paarden wedt ? Velen onder u zullen namelijk geloven in de empirische wetenschap in al zijn mogelijke vormen, deze hedendaagse mechanistische herrijzenis van de Messias spiegelt u een paradijs voor. Wanneer we de natuur voldoende onderkennen, kunnen wij ze navigeren, als waren wij zelf de man met de baard die te kaperen vaart met zijn jacht. Aldus luidt haar oorverdovend mantra. Maar voor de geest is ons vervoermiddel in dit geval veeleer een stuurloze reddingssloep, zwalpend op woeste baren, halsreikend wachtende om gered te worden. Helaas zal zij de naarstige tocht niet handhaven en in de diepte teloorgaan indien wij de geest van Laplace blijven naar voor schuiven in onze blijkbaar eindeloze queeste naar vooruitgang en controle. Vroeg of laat stoten wij op onszelf, en dat is het begin van de Apocalyps.
Indien wij ter onzer grote spijt zouden moeten erkennen dat wij gedetermineerd waren zou dit verstrekkende gevolgen hebben. De menselijke verantwoordelijkheid, die onze basis is voor het onderscheid tussen goed en kwaad, voor onze hedendaagse samenleving, zou eeuwig zoek zijn. Niet langer kunnen er maatregelen worden genomen tegen acties van schadelijke aard, zij voeren immers enkel hun gedetermineerde aard uit en de actor treft bijgevolg nooit nog schuld. Chaos worde ons deel en verloren achten zij zich die nimmer over een keuze beschikken. Laat ons dus een revaluatie der hedendaagse normen naar voor schuiven en trachten de vrijheid te vrijwaren door haar lof te bezingen als waren wij in een Griekse tragedie.
U hebt zelf gekozen dit artikel te lezen, een ware held is namelijk altijd vrij…
Voor de mensen onder ons niet bekend met dit Laplaciaans doctrine, even een summiere metafrase. Laplace meende te poneren dat de contemporaine wereld waarin wij allen gezellig vertoeven een effect is dat voortkomt uit de voorafgaande geschiedenis van deze werkelijkheid, en ook een oorzaak is voor de werkelijkheid die nog komen zal. Hieruit concludeerde hij dat indien er een entiteit bestaat die alle krachten die de werkelijkheid sturen en hun effecten daarop kent, deze entiteit in staat is om zowel het heden, het nu, als de toekomst te kennen. Dit kunnen we bijgevolg omschrijven als een causaal determinisme, een soort lotsbepaling zo u wil. Alles wat u nu op dit eigenste moment bezigt, zijnde het lezen van dit artikel, speelt zich af zonder dat u daar autonoom in zou zijn. U zou dit artikel lezen, niet omdat u het leuk, interessant of goed geschreven vindt, maar omdat de krachten die de natuur zonder versagen verderstuwen u daartoe hebben geboden.
Natuurlijk zijn velen onder u het intuïtief met Laplace oneens, sierlijk als het u maakt gelooft u natuurlijk allen in de vrijheid van de geest. Maar is uw geloof wel eendrachtig ? Bent u er van overtuigd dat u niet op twee paarden wedt ? Velen onder u zullen namelijk geloven in de empirische wetenschap in al zijn mogelijke vormen, deze hedendaagse mechanistische herrijzenis van de Messias spiegelt u een paradijs voor. Wanneer we de natuur voldoende onderkennen, kunnen wij ze navigeren, als waren wij zelf de man met de baard die te kaperen vaart met zijn jacht. Aldus luidt haar oorverdovend mantra. Maar voor de geest is ons vervoermiddel in dit geval veeleer een stuurloze reddingssloep, zwalpend op woeste baren, halsreikend wachtende om gered te worden. Helaas zal zij de naarstige tocht niet handhaven en in de diepte teloorgaan indien wij de geest van Laplace blijven naar voor schuiven in onze blijkbaar eindeloze queeste naar vooruitgang en controle. Vroeg of laat stoten wij op onszelf, en dat is het begin van de Apocalyps.
Indien wij ter onzer grote spijt zouden moeten erkennen dat wij gedetermineerd waren zou dit verstrekkende gevolgen hebben. De menselijke verantwoordelijkheid, die onze basis is voor het onderscheid tussen goed en kwaad, voor onze hedendaagse samenleving, zou eeuwig zoek zijn. Niet langer kunnen er maatregelen worden genomen tegen acties van schadelijke aard, zij voeren immers enkel hun gedetermineerde aard uit en de actor treft bijgevolg nooit nog schuld. Chaos worde ons deel en verloren achten zij zich die nimmer over een keuze beschikken. Laat ons dus een revaluatie der hedendaagse normen naar voor schuiven en trachten de vrijheid te vrijwaren door haar lof te bezingen als waren wij in een Griekse tragedie.
U hebt zelf gekozen dit artikel te lezen, een ware held is namelijk altijd vrij…
Geen opmerkingen:
Een reactie posten