L.S.
Gisteren - zondag 19 september - gingen de Zweden naar de stembus. Althans 82,1% van de stemgerechtigde Zweden, een beetje meer dan in de verkiezingen van 2002 en 2006. Nu de resultaten sinds vanochtend bekend zijn, blijkt meteen dat het resultaat historisch is: noch het centrumlinkse, nog het centrumrechtse blok halen de absolute meerderheid, en de extreem-rechtse Zweden-democraten klimmen over de kiesdrempel.
Sinds verschillende decennia zijn de Zweedse politieke partijen verdeeld in twee blokken: het burgerlijke blok en het rood-groene blok. Het centrumrechtse burgerlijke blok bestaat uit vier partijen: de Christen-democraten, de sociaal-liberale Centrumpartij, de sociaal-liberale Liberale Volkspartij, de conservatieve liberale Gematigde Eenheidspartij. Het centrumlinkse rood-groene blok omvat drie partijen: de Sociaal-democraten, de groene Milieupartij en de links-populistische Linkse Partij.
De duidelijke "blokpolitiek" in Zweden zorgde ervoor dat meteen na de verkiezingen steeds duidelijk was wie er in de regering zou zitten, en wie in de oppositie. Telkens haalde immers een van de twee blokken een absolute meerderheid. Enkel op lokaal niveau waren er soms blokoverschrijdende coalities nodig om een meerderheid te vormen. Tot nu toe.
Het uittredende centrumrechtse burgerlijke blok haalde met 49,3 % immers nét geen absolute meerderheid meer. Dat ondanks de goede score van de Gematigde Eenheidspartij die 30 % haalde. Het centrumlinkse rood-groene blok behaalde slechts 43,6 %, een daling van 2,5 procentpunt. De grootste verliezer in het rood-groene blok zijn de Sociaaldemocraten, die na een eerdere nederlaag in 2006 nu met 30,8 % hun laagste resultaat halen sinds de Eerste Wereldoorlog.
De oorzaak van deze in Zweden ongeziene situatie is de hoge score van de extreem-rechtse Zweden-democraten, die met 5,7 % de kiesdrempel van 4 % halen en daarmee voor het eerst in het Zweedse parlement terechtkomen. De Zweden-democraten zijn een populistische partij met een nazistisch verleden. De laatste jaren doen ze hun uiterste best om salonfähiger te worden, en dat werpt nu zijn vruchten af. Vooral in het zuiden van het land bleek hun xenofobe retoriek goed aan te slaan.
Het xenofobe karakter blijkt bijvoorbeeld duidelijk uit hun campagnefilmpje, waarin een dalend staatsbudget, een bejaarde dame en een groep vrouwen in boerka opgevoerd worden. De tekst die bij het filmpje gelezen wordt, luidt als volgt: “Politiek gaat altijd over prioriteiten. Nu hebt u de keuze. Op 19 september kunt u de immigratiestop verkiezen boven de pensioenstop. Stem voor de Zweden-democraten”.
Uittredend premier Reinfeldt, boegbeeld van het burgerlijke blok, wil zich naar eigen zeggen alvast in geen geval afhankelijk maken van extreem-rechts. Wellicht komen er gesprekken met de Milieupartij, die na de Gematigde volkspartij en de Zweden-democraten de hoogste stijging optekenden en van 5,2 naar 7,2 % klommen. De Milieupartij gaf eerder al aan in principe bereid te zijn om blokoverschrijdend te werken. Maar dat ziet de Centrumpartij dan weer niet zitten.
De situatie is dus onzeker. Drie scenario's zijn waarschijnlijk: ofwel komt het burgerlijke blok toch tot een compromis met de Milieupartij, ofwel komt er een minderheidsregering van het burgerlijke blok, ofwel moeten er nieuwe verkiezingen komen.
Geen eenvoudige situatie dus, al zijn we in België helaas al meer gewoon.
