“Vrijheid wordt alleen door strijd verkregen, ze wordt ons niet geschonken. Men moet haar voortdurend en met verantwoordelijkheidsgevoel op het spoor blijven. Vrijheid is geen ideaal dat zijn oorsprong vindt buiten de mens. Het is ook geen idee die tot mythe wordt. Het is veeleer een onverbiddelijke voorwaarde in de strijd om de volwaardigheid van de mens.”
Paulo Freire – Pedagogie van de onderdrukten
---
Daar waar vrijheid vervat lijkt te zitten in een tatoeage van het woord ‘ufulu’ (Chichewa voor bovengenoemd fenomeen, vrijheid) op mijn voet, daar waar het valse gevoel heerst dat de grenzen van het leven overwonnnen kunnen worden door de zeeën tussen werelddelen te trotseren, dienen we net die vrijheid met vraagtekens te illustreren. In het licht van de zogenaamd onbeperkte mogelijkheden die het leven ons biedt, moeten we kanttekeningen durven maken die de lijn trekken tussen realiteit en ideaal, tussen de vertrouwde individuele werkelijkheid en een wereldbeeld.
Want hoe zeer wij onszelf als vrije mensen beschouwen, hoe vaak we ons beroepen op de universele rechten die het menswaardig bestaan van onze soort trachten te garanderen, we stoten echter, wanneer we onze visie verder dan de oppervlakte van de woonkamer verbreden, onvermijdelijk op contradicties, op decadenties. Als we onze ogen openen voor de realiteit en met die ogen contact durven zoeken met mensen die mede op, of naast het door ons gekozen levenspad wandelen, kunnen we niet zonder gewetenswroeging de vrijheid, blijheid ploclameren als een werkelijkheid met Westers keurmerk.
Huidskleur, afkomst, woonplaats, al dan niet waardevolle stoffen in de bodem van je geboorteland, opvoeding, connecties...; allemaal bezitten ze het potentieel een vrij mens in de boeien te slaan en over te leveren aan de zogenaamde goedwil van zij die regeren, zij die denken het recht te bezitten over mensen te heersen. Echter er bestaat niets als dat recht. Dergelijke macht, op die manier misbruikt, is niets meer dan een surrogaat voor onderdrukking, een lapmiddel voor het bewaren van de stille vrede en daarom tevens de sleutel tot het in stand houden van de huidige verhoudingen.
Wanneer een mens vrijheid voor wordt gehouden, waarvoor geen strijd nodig is, worden hem oogkleppen opgezet. De oogkleppen die hem verhinderen contact te maken met de anderen op of naast zijn pad, hem nagenoeg ongevoelig maken voor leed en onvrijheid elders in de wereld. Oogkleppen die zijn blik uitlsluitend richten op de toekomst in het hoofd van zijn overheerser.
Aangekomen in Malawi worden me zulke voorgehouden visies abrupt ontnomen. De relativiteit van vrijheid en vooral de alomtegenwoordigheid van de onvrijheid raken je netvlies en schudden je wereldbeeld tot een reeks overpeinzingen, verbazingen, schijnbaar zonder eindpunt. Omcirkeld door mensen aan hun lot overgelaten door de op zichzelf regerende partij en de president van een zogezegde democratie, bekruipt me de nood meer te weten te komen over de dagelijkse problematiek en vooral de politiek.
Voor nu echter voel ik steeds sterker, in de adem van een ontwikkelend land als Malawi, dat humaniteit en vrijheid moeten worden verkregen door de strijd waarin menswaardigheid centraal staat. Elk juk op de schouders van een volk, elke schamele troost waarmee de mens zoet en vooral stil gehouden wordt, elk zogezegd lapmiddel dat de wereld vooruit helpt dmv ‘vijf minuten van uw aandacht’ in de winkelstraat, in vraag gesteld moet worden, omver geworpen moet worden en vervangen moet worden door een kritische confrontatie met de realiteit.
Ontwikkeling is uitwisseling, helpen wordt inhoudsloos zonder bewustzijn of samenwerking. Om vrijheid tot meer dan een voorwendsel te maken is het nodig ons wereldbeeld te confronteren met de bevolking van die wereld, met haar noden en haar problemen die verder reiken dan het zeven uur journaal. Hoewel je hierbij als persoon haast onoverkomelijk op een soort van Cartesiaanse totale twijfel stoot met betrekking op zowel de wereld als jezelf, is het van de belang de zoektocht niet te staken en in deze onzekerheid juist de motivatie te zoeken om samen met anderen de strijd voort te zetten.
Het wordt een strijd die stoelt op liefde voor de mens, haar vrijheid en haar rechten. Het wordt een strijd die je als persoon, ondanks de bruuske ontworteling van je voormalige visies en gewoonten, meer (poltieke) kleur geeft dan eender welke tint op het scherm van de televisie in de woonkamer op je zou kunnen afgeven, een strijd die door haar dialoog en praktijk meer wijsheid voortbrengt dan eender welk boek.
Door de anderen en met hen zal je uiteindelijk jezelf weten te vinden en de moed vinden om de vrijheid na te jagen die, evenals de wereld, meer omvat dan wij ons van tussen onze oogkleppen kunnen voorstellen.
---
“Er is geen historische werkelijkheid die niet menselijk is. Er is geen geschienis zonder mensen en geen geschienis voor mensen. Er is alleen geschiedenis van mensen, door mensen gemaakt en (...) een geschiedenis die omgekeerd ook hen maakt.” Opnieuw door Paulo Freire.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten